Embedded Files
Madalena Auzoa
Madalena Auzoa
Madalena Auzoa
Madalena Auzoa
Luxar mendia bereganatzeko matxinoek indar haundiak elkartu zituzten (Regimiento Colonial ‘Amèrica’, Tercio de ‘Lacar’ eta ‘ I Brigada de Navarra’ delakoak) jakinda, helburua lortu ezkero, giltza izango zutela Sodupe babesten zuten indarrak atzekaldetik harrapatzeko eta Zalla artilleriaren tiropean edukitzeko. Ekainaren 25ean, Euzko Gudarosteak ahaleginak eta bi egin zituen Luxar berreskuratzen baina alperrik izan zen.
Madalena auzoa gain batean dago kokatua, Zallako eta Arangurengo erdiguneen artean, bere bizkarrean, iparraldean, Ubieta - Larrea mendilerroa dago eta aurrean, hegoaldean, Arzia - Eguen - Laguna mendiak; gudako hizkeran mendi - uharte bat da, Luxar bezala, aproposa defentsa lanetarako.
25ean, beraz, bai ekialdetik, bai hegoaldetik, Bilbato gaina eta Madalena auzoa inbaditzaileen ikusterrean zeuden, artilleriak bonbapean eduki zituen hiru egun jarraian, elkarren arteko tiroketa etengabekoa izan zen 28a arte, ‘Guipuzkoa’ batailoiak Aranguren laga zuen arte. Hala eta guztiz, auzoa utzi eta gero, Bilbato berreskuratzeko saio bat egingo zuten azken egun horren ilunabarrean.
Auzoak 1.300 metro lubakiak eginak zituen, gauetan Euzko Gudarostearen ‘Disciplinario’ batailoiak luzatzen eta sakontzen saiatzen zituena euriak baimentzen zitzaienean. Eremu hau euskal ‘B’ Dibisioaren zaintzapean zegoen, De Pablo buru, horren barruan Francisco Fervenza komandante anarkista kantabroak eta bere 122. batailoiak protagonismo itzela hartu zuten Madalena auzoaren defentsan, horren ondorio eta ordaina izan zen miliziano multzo bat gaur egun lubakietan jarraitzen duela lurperatua, tokia babesteko ahaleginetan azken hatsa eman baitzuen.
Larrea mendian hilaren 27an, batailoi honek hiru aldiz kontraerasora jo zuen, horietako batean tontorra eskuratzea lortu ere, hegazkin matxinoek baina, su trinko batenpean, 28 gizon hil zizkioten. Gainera, alde egitean, bi metrailadore galdu zituen.
Auzoak mendietatik etorritako errefuxiatuak baselizan eta etxeetan aterpetu zituen, horietako batzuk zaurituak suertatu ziren espainiar nazional-katolikoen artileriak egindako bonbaketa batean. Baselizak aldarea eta teilatua galdu zituen, amabirjinak sarreraino alde egin zuen eta aldamenean zegoen baserrian, barneko hormak txikitu ondoren lagun batzuk zaurituak ere izan ziren.
Bibliografia
Bibliografia
AGIRITEGIAK
• Bizkaiko Foru Agiritegia (Bizkaia)
• Sabino Arana Fundazioaren Agiritegia (Bizkaia)
• Dokumentazio Zentrua. Gernika Lumoko Bake Museoa (Bizkaia)
• Zallako Erregistro Zibila (Bizkaia)
• Biblioteca Nacional Mariano Moreno; hemeroteka. (Buenos Aires)
• Archivo General Militar de Avila. (Avila)
• Centro Documental de la Memoria Histórica. (Salamanca)
• Archivo Intermedio Militar Noroeste. (A Coruña)
LIBURUAK
`Atlas de los bombardeos aéreos en Hego Euskal Herria (1936-1937)’
Irujo Amezaga, Xabier
Gogora Institutua, Bilbo, 2020
‘La financiación de la guerra civil española: una aproximación histórica’
Sanchez-Asiain, Jose Angel
Ed. Crítica, Barcelona, 2012
‘Timoteo Casado. Memorias de un gudari republicano’
Casado, Timoteo
Ed. Pamiela, 2014
‘La Legión Condor’
Elstob, Peter
Ed. San Martín, Madrid, 1973
’50 años de nacionalismo vasco’
Irazabal, Eugenio
Ed. Vascas, San Sebastián, 1978
‘La guerra civil en Euskalherria’
Egaña, Iñaki
Ed. Aralar, Andoain, 1998
‘Juan Ibarrola Orueta. Kirmentasunaren ordaina’
Laudio Memoria
Arabako Foru Aldundia eta Erroke Deunaren Anaidia, Laudio, 2019
‘Vizcaya. Monografías de la guerra de España. Nº 6’
Martinez Bande, Jose Manuel
Librería Editorial San Martín, Madrid, 1971
‘De Euskadi al campo de exterminio. Memorias de un gudari’
Muguerza, Jose María
Ed. Elexpuru Hnos., Zamudio, 1978
‘Historia crítica de la guerra en Euskadi (1936-1937)’
Beldarrain Olalde, Pablo
Ed. Intxorta 1937 Kultur Elkartea, Oñati, 2012
‘Unos y otros’
Lamas Arroyo, Angel
Ed. Luis de Caralt, Barcelona, 1972
‘Maizales bajo la lluvia’
Urkizu Azuabarrena, Aitor
Ed. Alberdania, Irun, 2011
‘Diario de un gudari condenado a muerte’
De Galarza, Ramón
Ediciones Vascas argitaletxea, San Sebastián, 1977
‘1937. Enkarterri. Itxaropena iñoiz ez da galtzen’
Egile ugari
Enkarterrietako Museoa, Abellaneda, 2017
‘La guerra civil en Euzkadi’
De Barandiaran Aierbe, Jose Miguel
Editions Bidasoa, Bilbo, 2005
‘Bombardeos en Euskadi (1936-1937)’
Egile ugari
Gernikako Bakearen Museoa Fundazioa, Gernika, 2017
‘Aitita-Amamen guda zibila’
Billelabeitia, Miren eta Mungiak BHIko ikasleak
Erein argitaletxea, Donostia, 2019
‘La aviación en la guerra española’
VV. AA.
Monografías del CESEDEN. V Jornadas de Historia Militar.
Centro Superior de Estudios de la Defensa Nacional, Madrid, 2000
‘La guerra de España desde el aire’
Salas Larrazabal, Jesús
Ed. Ariel, Barcelona, 1970
‘Crónica de la guerra en el Norte (1936-1937)’
Jimenez de Aberasturi Corta, Luis M.
Ed. Txertoa, San Sebastián, 2003
‘Las bases sociales del Frente Popular en Euskadi y la defensa de la República’
Vargas Alonso, Francisco Manuel
UPV-EHU, Leioa, 2015
‘Euskadi y el norte republicano. Las Brigadas Asturianas y Santanderinas en el frente vasco’
Vargas Alonso, Francisco Manuel
C.E.A. ‘Real Aquende’, Miranda de Ebro, 2012
‘Cuatro derroteros militares de la guerra civil en Cantabria’
Gutierrez Flores, Jesús y Gudín de la Lama, Enrique
Monte Buciero, nº 11, 2005
Dialnet.Unirioja.es
BIDEO-ELKARRIZKETAK
ALLENDE, BONIFACIO
APARICIO, ROBERTO
ARIÑO, JULIÁN
ARIÑO, DOLORES
ARIÑO, CARLOS
BIBANKO, KOSME
CAMPO, DONATO
ETXEBARRIA, JUAN ANJEL
GUIJARRO, PAULA
GUIJARRO, JOSE LUIS
LAISEKA, AGUSTÍN
MARCO-GARDOQUI, MARÍA JESÚS
MARTINEZ DE MUSITU, ELENA
OTXOA, JESÚS
PAGAZAURTUNDUA, TERESA
PORTILLO, JAVIER
ROSALES, NIEVES
RUIZ DE LA HERA, GIZANE
SANCHEZ, AMPARO
VALVERDE, HILARIO
Page updated
Report abuse